Hamsin yazısında cemrelerin tarihlerini yazmıştım. Aslında şimdi bahar geldi zannediyoruz erikler bademler çiçeklendi hava da güneş yüzünü açık seçik gösterdi cemreler havaya suya toprağa düştü diye oysa derler ki “mart ayı dert ayı” ya da “mart kapıdan baktırır kazma kürek yaktırır”. Toprakla hayvanla uğraşan ne dediğimi biliyor şimdi aslında.
Halk takvimlerinin büyük çoğunluğunda yıl kasım ve hıdrellez olmak üzere iki bölümdür.
Kasım günleri , Kasım Ayı’nın başında başlar ve Hıdrelleze kadar yani Mayıs Ayı’na kadar sürer; bu süre kış mevsimidir. Hıdrellez ise 6 Mayıs’ta başlar, Kasım’a kadar süren Hızır günleri yani yaz mevsimidir.
Kış devresi 45’er günlük Kasım, Zemheri, Hamsin adlı üç ana bölüme ayrılır. Tamamı 180 gün olarak kabul edilen kış devresinin ilk 135 günü yani Kasım-Zemheri-Hamsin aylarına “sayılı” ya da “hesaplı” adları verilmektedir. Bu devre kışın en şiddetli olduğu süredir ve insanlar tarafından uygun tedbirler almak üzere hesaplanır.
Kışı tamamlayan 45 günlük bir devre daha vardır ki, bu da 21 Mart’ta başlayıp, 6 Mayıs’a kadar geçen süredir.
Anadolu’da bu süreye “dokuzun dokuzu”, “april beşi”, “leylek kışı”, “oğlak kışı” gibi isimler verilir.
Cemrelerden sonra her ne kadar bahar gelmiş sayılsa da, mart ve nisan aylarında bazı sayılı günler vardır ki, bu günler genellikle bağ ve bahçe işi ile uğraşanların korkulu rüyasıdır.
Sayılı günlerin en önemlilerinden biri, eski takvime göre “mart dokuzu” denilen ve 21- 22 Marta rastlayan gündür. Bugünde güneş koç burcuna girer ve gece ile gündüz eşit hâle gelir. Hava sıcaklığının gece sıfırın altına dereceye kadar düştüğü görülmüştür; don ve kar fırtınası olabilir.
Mart ayının dokuzundan dokuz gün sonra 13- 14 Nisan günlerine rastlayan, “dokuzun dokuzu” denilen gün gelir ki, bugün hava çok soğuk olur; hatta fırtına ya da kar görülebilir. Yeni uyanan veya çiçek açan ağaçları soğuk vurur. ( “Mart Otuzu” da ‘Mart Dokuzu’, ‘Dokuzun Dokuzu’ ya da ‘Mart Otuzu)
April beşi Rumi Takvime göre “Nisan ayının beşinci” günüdür. Miladi Takvime göre 18 Nisan gününe tekabül eder. Halk arasında “Kork Aprilin Beşinden, camızı ayırır eşinden, hele hele on beşinden” sözleri ile bu günlerin tehlikesi belirtilir. Aprilin beşinde tohum ya elde olmalıdır ya da yerde. Zira tohum, önceden ekilmiş ve filizlenmiş ise muhakkak soğuk alır.
“Sitte-i Sevr” (Güneşin boğa burcunda bulunduğu Nisan ayında fırtınalarıyla meşhur altı gün) de soğuk yapan korkulu günlerden olup 21-26 Nisan günlerine denk gelir.
23 Nisan 2017 sabahı Delmece yaylasında kar yağışına uyanmışlığımız vardır.
Anadolu’nun farklı bölgelerinde şu şekilde adlandırılmaktadır:
SİVAS İLİ VE ÇEVRESİ: “Sakın Abrulun beşinden camızı ayırır eşinden.”
KAYSERİ VE ÇEVRESİ: “Kork Aprilin beşinden camızı ayırır eşinden hele hele on beşinden…
ERZURUM VE ÇEVRESİ: “Korkma Martın kışından, kork Aprilin beşinden, yolcuyu yolundan eder, öküzü ayırır eşinden.”
GÜMÜŞHANE VE ÇEVRESİ: “Korkma Zemherinin kışından, kork Aprilin beşinden öküzü ayırır eşinden.
Nihayet 6 Mayıs Hıdırellez (Hızır-İlyas) gününe gelindiğinde artık tam olarak bahar gelmiş demektir.
Tarım ve hayvancılıkla uğraşan kesim için bu takvim yaşamsal önem taşır. Hayvan ve bitkileri sert soğuklardan korumak için “sayılı”yı bilmek zorunludur.
21 Mart Mart dokuzu olmasının yanı sıra Newrozdur. Pagan geleneklerine göre bayramdır Ostara’dır.
“Hayatımda, aydınlık ve karanlık arasındaki dengeyi bulmak isterim” diye bir dilekte bulunup toprağa 1 bardak süt ve bal karışımı dökerek “nimet” ve yeni başlangıçlara açılış talep edebilirsiniz.
Bugün doğa ana topraktan çıkıyor minicik bir tohumun toprağım üzerine fışkırması gibi.
Tutkun bereketli olsun.
